برکات و اعمال ماه ربیع‌الاول

ماه "ربیع‌الاول" همان‌گونه كه از اسم آن پیداست بهار ماه‌ها می‌باشد؛ به جهت اینكه آثار رحمت خداوند در آن هویداست. در این ماه ذخایر بركات خداوند و نورهاى زیبایى او بر زمین فرود آمده است. زیرا میلاد رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله و سلم) در این ماه است و می‌توان ادعا كرد از اول آفرینش زمین رحمتى مانند آن به خود ندیده است.

ماه محرم و صفر را پشت سر گذاشتیم با اندوه و اشک و ناله ،اشک ریختیم و دل تازه کردیم و با یاد عظمت آقا اباعبدالله الحسین بزرگ شدیم، از خزان به برکت اشک‌های محرم و صفر به بهار رسیدیم و اکنون وقت آن است که در این بهار به یمن رویش دوباره‌مان سجده شکر به‌جای آوریم و این بهار را قدر بدانیم و بندگی کنیم.

ماه "ربیع‌الاول" همان‌گونه كه از اسم آن پیداست بهار ماه‌ها می‌باشد؛ به جهت اینكه آثار رحمت خداوند در آن هویداست. در این ماه ذخایر بركات خداوند و نورهاى زیبایى او بر زمین فرود آمده است. زیرا میلاد رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله و سلم) در این ماه است و می‌توان ادعا كرد از اول آفرینش زمین رحمتى مانند آن به خود ندیده است. چراکه او داناترین مخلوقات خداوند و برترین آن‌ها و سرورشان و نزدیک‌ترین آن‌ها به خداوند و فرمان‌بردارترین آن‌ها از او و محبوب‌ترینشان نزد او می‌باشد، این روز نیز برتر از سایر روزهاست. و گویا روزى است كه کامل‌ترین هدیه‌ها، بزرگ‌ترین بخشش‌ها، شامل‌ترین رحمت‌ها، برترین برکت‌ها، زیباترین نورها و مخفی‌ترین اسرار در آن پی‌ریزی شده است.

پس بر انسان مسلمان كه برترى رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله و سلم) را قبول داشته و مراقب رفتار با مولایش می‌باشد واجب است در این ماه به شکرانه ارزانی شدن آن نعمت بزرگ به عبادتی از سر شور و اشتیاق بپردازد،گرچه عبادات شبانه‌روزی عالمیان هرگز درخور چنین نعمتی نخواهد بود اما "آنچه سعی است ما در طلبش بنماییم".

مهم‌ترین اعمال این ماه

شب اوّل:

این شب به نام «لیلة المبیت» مزیّن است، در این شب یک حادثه مهمّ تاریخى واقع شد و آن این‌که در سال سیزدهم بعثت، رسول خدا(صلی‌الله علیه وآله) از مکّه به‌قصد هجرت به‌سوی مدینه، از شهر خارج شد و در «غار ثور» پنهان گردید و امیر مؤمنان على(علیه‌السلام) براى اغفال دشمنان، فداکارانه در بستر رسول خدا(صلی‌الله علیه وآله) خوابید

آیه شریفه «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْرِى نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ ؛ بعضى از مردمِ(با ایمان و فداکار) جان خود را در برابر خشنودى خدا می‌فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است»(1) در حقّ آن حضرت نازل شد.(2)

سال هجرت رسول خدا(صلی‌الله علیه وآله) مبدأ تاریخ مسلمانان است و تحوّلى عظیم در جهان اسلام روى داد.

1- روزه گرفتن به شكرانه سلامتی پیامبر اعظم و امیرمۆمنان از گزند كفار و مشركان در اول ربیع‏الاول.

2- خواندن زیارت پیامبر(صلی‌الله علیه و آله) و علی(علیه‌السلام) در این روز.

روز هشتم:

در روز هشتم ربیع‌الاول، سال 206، شهادت امام حسن عسکرى(علیه‌السلام) طبق روایتى واقع شده است و از همان روز، امامت حضرت صاحب الزّمان، حجّة بن الحسن ـ عجّل الله تعالى فرجه الشریف ـ آغاز گردید.(3)

در این روز شایسته است زیارت امام حسن عسکری علیه‌السلام خوانده شود.

روز دهم:

روز ازدواج رسول خدا(صلی‌الله علیه وآله) با حضرت خدیجه کبرى(علیها السلام) است درحالی‌که رسول خدا(صلی‌الله علیه وآله) 25 ساله بود و حضرت خدیجه(علیها السلام)40 ساله. به همین مناسبت روزه این روز به‌عنوان شکرگزارى مستحب شمرده شده است.(4)

روز دوازدهم:

این روز مطابق نظر مرحوم شیخ کلینى و مسعودى و همچنین مشهور میان اهل سنّت، روز ولادت با سعادت نبىّ مکرّم اسلام(صلی‌الله علیه وآله)است.(5)

همچنین در این روز، رسول خدا(صلی‌الله علیه وآله) بعد از 12 روز که مسیر راه میان مکّه و مدینه را پیمود وارد مدینه گردید.(6) و نیز روز انقراض دولت بنى مروان در سال 132 است.(7)

اعمال مستحب در این روز به شكرانه انقراض دولت اموی دو مورد است:

1- روزه گرفتن.

2- دو ركعت نماز مستحبی كه در ركعت اول بعد از حمد، سه بار سوره كافرون و در ركعت دوم بعد از حمد سه بار سوره توحید خوانده می‏شود.

روز چهاردهم:

در سال 64 در چنین روزى، یزید بن معاویه به هلاکت رسید.(8)

وى پس از سه سال و نُه ماه خلافت که همراه با جنایات عظیمى بود - که مهم‌ترین آن واقعه کربلا و شهادت ابى عبداللّه الحسین(علیه‌السلام) و یارانش می‌باشد - در سنّ سی‌وهفت سالگى در منطقه «حوران» زندگى ننگینش به پایان رسید جنازه‌اش را در دمشق دفن کردند ولى اکنون اثرى از او نیست.(9)

شب هفدهم:

طبق روایات مشهور شیعه، شب ولادت حضرت خاتم‌الانبیا، رسول معظّم اسلام(صلی‌الله علیه وآله) است و شب بسیار مبارکى است.(10)

1) غسل به نیّت روز هفدهم ربیع‌الاول.(فلاح السائل، صفحه 61)

2) روزه: كه براى آن فضیلت بسیار نقل شده است، از جمله در روایاتى از ائمّه معصومین(علیهم‌السلام)آمده است: كسى كه روز هفده ربیع را روزه بدارد، خداوند براى او ثواب روزه یكسال را مقرّر می‌فرماید.(اقبال، صفحه 603)

3) دادن صدقه، احسان نمودن و خوشحال كردن مؤمنان و به زیارت مشاهد مشرّفه رفتن.(همان مدرک)

4) زیارت رسول خدا(صلی‌الله علیه وآله) از دور و نزدیک در روایتى از آن حضرت آمده است: هر كس بعد از وفات من، قبرم را زیارت كند مانند كسى است كه به هنگام حیاتم به‌سوی من هجرت كرده باشد، اگر نمی‌توانید مرا از نزدیك زیارت كنید، از همان راه دور به‌سوی من سلام بفرستید(كه به من می‌رسد).(همان ص 604)

5) زیارت امیر مؤمنان، على(علیه‌السلام) نیز در این روز مستحب است با همان زیارتى كه امام صادق(علیه‌السلام) در چنین روزى كنار ضریح شریف آن حضرت(علیه‌السلام) وى را زیارت كرد.(همان مدرک، صفحه 608)(این زیارت در بخش زیارات، مفاتیح آمده است).

6) تكریم، تعظیم و بزرگداشت این روز بسیار بجاست، مرحوم «سیّد بن طاووس»، در اقبال، در تكریم و تعظیم این روز به خاطر ولادت شخص اوّل عالم امكان و سرور همه ممكنات حضرت نبىّ اكرم(صلی‌الله علیه وآله) سفارش بسیار كرده است.()

بنابراین، سزاوار است مسلمین با برپایى جشن‌ها و تشكیل جلسات، هرچه بیشتر با شخصیّت نبىّ مكرّم اسلام(صلی‌الله علیه وآله)، سیره و تاریخ زندگى او آشنا شوند و از آن، براى ساختن جامعه‌ای اسلامى و محمّدى بهره كامل گیرند.

همچنین یکسال قبل از هجرت رسول خدا(صلی‌الله علیه وآله)، در چنین شبى معراج آن حضرت صورت گرفت.(11)

روز هفدهم:

همان‌گونه که گفتیم مشهور میان علماى امامیّه آن است که روز هفدهم ربیع‌الاول، روز ولادت با سعادت رسول خدا حضرت محمّد بن عبداللّه(صلی‌الله علیه وآله) است و معروف آن است که ولادتش در مکّه معظّمه، واقع شده است، و زمان ولادتش هنگام طلوع فجر، روز جمعه، سنه عام‌الفیل بوده است.(12)(عام‌الفیل سالى است که ابرهه با لشکرش که بر فیل سوار بودند به‌قصد تخریب کعبه آمد، ولى همگى نابود شدند).

همچنین در چنین روزى در سال 83 هجرى قمرى، ولادت امام صادق(علیه‌السلام) واقع شده است و ازاین‌جهت نیز بر اهمّیّت این روز افزوده شده است.(13)

ماه ربیع‌الاول گرچه آغاز آن آمیخته با خاطره غم‌انگیز و اندوه‌بار شهادت امام حسن عسکرى(علیه‌السلام)است، ولى ازآنجاکه میلاد مبارک حضرت ختمی‌مرتبت رسول گرامى اسلام(صلی‌الله علیه وآله) مطابق روایت معروف، در هفدهم این ماه و طبق روایت غیرمعروف، در دوازدهم آن واقع شده و میلاد حضرت صادق(علیه‌السلام) نیز در هفدهم این ماه است، ماه شادى و جشن و سرور است.

ازآنجاکه هجرت پیامبر اکرم(صلی‌الله علیه وآله) که سرچشمه دگرگونىِ عمیق در جهانِ اسلام و عزّت و شوکت مسلمین شد، و همچنین داستان «لیلة المبیت» در این ماه واقع گردیده، و آغاز امامت پربرکت حضرت بقیة اللّه(ارواحنا فداه) همزمان با شهادتِ پدر بزرگوارش نیز می‌باشد در مجموع از ماه‌های بسیار پربرکت و پرخاطره است، که سزاوار است، همه علاقه‌مندان مکتب اهل‌بیت(علیهم‌السلام) آن را ارج نهند و گرامى بدارند.

پی‌نوشت‌ها:

1. سوره بقره، آیه 207.

2. اقبال الاعمال، صفحه 592 و تفسیر نمونه، جلد 2، صفحه 78.

3. کافى، جلد 1، صفحه 503.

4. اقبال، صفحه 599.

5. زاد المعاد، صفحه 412.

6. اقبال، صفحه 599 و کامل ابن اثیر، جلد 2، صفحه 7(حوادث سال اوّل هجرت).

7. مصباح المتهجّد، صفحه 791.

8. اقبال، صفحه 601(سیّد بن طاووس، در همین کتاب از شیخ مفید، استحباب روزه در این روز را به خاطر هلاکت یزید نقل کرده است).

9. تتمة المنتهى، صفحه 64.

10. مصباح المتهجّد، صفحه 791 و اقبال، صفحه 603.

11. اقبال، صفحه 601.

12. مصباح المتهجّد، صفحه 791 و اقبال، صفحه 603.

13. بحارالانوار، جلد 47، صفحه 1، حدیث 2.

منابع دیگر:

کتاب ارزنده المراقبات مرحوم آیت‌الله حاج میرزا جواد ملكى تبریزى(ره)

makaremshirazi.org

pajoohe.com

tebyan.net