خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): سازمان بازرسی کل کشور با توجه به کارکرد‌های ویژه ای که در قانون اساسی برای این سازمان در نظر گرفته شده است؛ به ویژه نظارت بر اجرای صحیح قوانین، حسن جریان امور و همچنین به صورت خاص در قانون ارتقای سلامت اداری و مبارزه با فساد ارتقای حوزه سلامت کشور فعال است. این سازمان از سال گذشته امر پژوهش، آموزش و در کنار آن حوزه انتشارات را به صورت تخصصی در کنار هم قرار داده و حاصل پژوهش‌‌ها را به صورت کتاب به چاپ رسانیده است و امسال برای نخستین بار با ۴۵ عنوان کتاب، در سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران شرکت می‌کند. در این باره با حجت الاسلام محمدامین کیخای فرزانه، سرپرست مرکز آموزش و پژوهش‌‌های سلامت اداری و مبارزه با فساد سازمان بازرسی کل کشور به گفت وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:

سازمان بازرسی کل کشور به عنوان عالی‌ترین و جامع‌ترین سازمان نظارتی در کل در چه حوزه‌هایی به چاپ و نشر کتاب پرداخته است؟

سازمان بازرسی کل کشور با توجه به کارکرد مهم مبارزه با فساد به عنوان عالی‌ترین و جامع‌ترین و به تعبیری کامل‌ترین سازمان نظارتی کشور سعی کرده است در سنوات گذشته رویکرد پیشگیرانه با رویکرد تبیین قوانین، فرهنگ و اندیشه‌‌های مبارزه با فساد را در کشور مورد توجه قرار دهد. این سازمان مبارزه با مفاسد کلان و گلوگاه‌‌های فساد را در سال گذشته مورد توجه قرار داده است، سیاستی که در لسان رهبری معظم انقلاب از فرمان هشت ماده‌ای شروع شد و روسای محترم قوه قضائیه به ویژه ریاست معزز فعلی قوه قضائیه حجت الاسلام و المسلمین اژه‌ای هم بر این تأکید داشته و در سنوات گذشته مهمترین کارکرد سازمان بازرسی بوده است. ما شاهد این هستیم که رئیس محترم قوه قضائیه تأکید داشتند که این مهم در راستای وظایف مندرج در اصل ۱۵۶ قانون اساسی (به عنوان مهمترین اصل مبتنی بر کارکردهای قوه قضائیه) و به طور خاص، نظارت بر اجرای صحیح قوانین و به تعبیری دیگر مبارزه با فساد است، به وقوع بپیوندد.

در این راستا سازمان بازرسی کل کشور در دوره جدید و فصل نو خود یعنی طی سال گذشته، سعی کرده است با تدابیر و اندیشه‌های ریاست معزز سازمان آقای دکتر خدائیان (که از اندیشمندان و صاحب‌نظران امر قضا هم هستند)، در حوزه پیشگیری، تولید محتوا و فرهنگ‌سازی در عرصه مبارزه با فساد، سلامت اداری، شفافیت و سایر موارد که به عنوان گلوگاه‌های فساد در فرموده‌های رهبری انقلاب از آن یاد می‌شود، تأکید کند.

سازمان بازرسی کل کشور در زمینه پژوهش و تحقیق نیز فعال است، چگونه امر پژوهش، آموزش و حوزه انتشارات در این سازمان در کنار یکدیگر قرار داده شده است؟

با این رویکرد مرکز آموزش و پژوهش سلامت اداری و مبارزه با فساد توانسته است به عنوان یک نهاد متمرکز متولی تولید محتوا، سیاستگذاری، همفکری، همسانی و همگرایی نهادهای مختلف پژوهشی و اندیشگاهی باشد. سازمان بازرسی به عنوان یک نهاد نظارتی شاید برای اولین بار در سنوات گذشته است که امر پژوهش، آموزش و در کنار آن، حوزه انتشارات را به صورت تخصصی در کنار هم قرار داده است. در این مرکز نه تنها امر آموزش در درون سازمان و نه تنها پژوهش در فرایندهای داخلی سازمان برنامه‌ریزی میشود، بلکه حمایت از پژوهش‌های تخصصی این حوزه و چاپ و نشر کتاب‌ها در حوزه‌های تخصصی مربوطه را نیز برعهده دارد. وقتی از مرکز آموزش و پژوهش در کنار حوزه انتشارات یاد میکنیم یعنی یک دسته کامل علمی و فرهنگی در سازمان بازرسی. ایده‌ای که می‌تواند ما را به یک انسجام داخلی در سازمان بازرسی و انشاءالله الگوسازی در کل کشور رهنمون شود.

کتاب‌هایی که از سوی این سازمان چاپ و راهی بازار نشر شده‌اند، دارای چه ویژگی منحصر به فردی هستند؟

مستحضر هستید هر حرکت نوینی نیازمند ساختار‌ها، فرآیند‌ها و رویکرد‌های نو است. سازمان بازرسی در حوزه انتشارات که از حدود سال ۱۴۰۰ مجوز‌های آن اخذ شد، سعی دارد کلیه منشورات تخصصی چه در داخل سازمان بازرسی و چه با همکاری سایر نهادهای نظارتی و چه دانشگاه‎ها و پژوهشگاه‌ها در حوزه سلامت اداری و مبارزه با فساد را مورد حمایت قرار دهد. همان اقدام می‌تواند یک رویکرد نو را در حوزه ادبیات و حوزه تولید اندیشهای در کشور فراهم کند. بنابراین اولین سیاست سازمان بازرسی در حوزه انتشارات حمایت، هدایت و ساماندهی تولیدات علمی اندیشه‌ای با رویکرد آسیب شناسی وضع موجود در نظام سیاسی، حقوقی، قضایی و مدیریتی کشور و استفاده از رویکردهای تطبیقی و استفاده از تجارب سایر کشورها و نهادهای بین‌المللی است. با این رویکرد سازمان بازرسی کل کشور امروز مفتخر است که حضور خود را در اولین نمایشگاه کتاب تحت عنوان انتشارات سازمان بازرسی کل کشور به عنوان یک نوید به اندیشمندان و صاحبنظران اعلام دارد.

عرصه انتشار و چاپ کتاب در سازمان بازرسی کل کشور تا چه میزان فضا را برای جذب اندیشمندان و متخصصین مبارزه با فساد در کشور باز کرده است؟

این نوید سازمان بازرسی کل کشور فصل نویی را در حوزه تولیدات پژوهشی رقم خواهد زد. تولیداتی که از طریق دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و اندیشمندان، متخصصین امر مبارزه با فساد در کشور منتج به تولید بیش از ۴۵ عنوان کتاب تخصصی در این حوزه، بیش از صد گزارش پژوهشی- تحلیلی و همچنین مجلات تخصصی شده است که این محصولات میتواند ایده‌ها و رویکرد‌های نوینی را در عرصه مبارزه با فساد رقم بزند. ما خوشحال و خرسند هستیم که در سال ۱۴۰۳ به عنوان اولین حضور سازمان بازرسی در نمایشگاه کتاب با شعار «بخوانیم، مطالبه کنیم و جامعه‌ای سالم بسازیم» سعی خواهیم کرد حوزه اندیشگاهی را به حوزه عملیاتی یعنی مبارزه با فساد بپیوندیم. مبتنی بر سیاست‌های مقام معظم رهبری، سعی ریاست قوه قضائیه و ریاست سازمان بازرسی کل کشور بر این بوده است که بتوانیم با استفاده از ظرفیت حداکثری داخل کشور به الگوی بومی و کارا در حوزه پیشگیری و مبارزه صحیح با فساد برسیم.

اگر جامعه‌ای بخواهد به دنبال شفافیت برود، بایستی شفافیت را بداند، مطالبه کند تا جامعه شفافی را بسازد. اگر جامعه‌ای میخواهد تعارض منافع را از جامعه حذف کند و از سیستم مدیریتی کشور به عنوان یک چالش اساسی بزداید و از بین ببرد، باید بداند که در نگاه تخصصی چه گلوگاه‌هایی وجود دارد، کارشناسی کند و سپس اقدام نماید.

در خصوص شفافیت و یا فعالیت‌های شفافیت محور عملکرد سازمان بازرسی کل کشور چگونه بوده است؟

اگر ما در سازمان بازرسی کل کشور به عنوان عالی‌ترین و جامع‌ترین مقام نظارتی به سمت بازرسی و مبارزه با فساد علم محور رفتیم این من‎باب مقدمه واجب بوده است. همانگونه که مقام معظم رهبری فرمودند امر مبارزه با فساد نیازمند امر کارشناسی عمیق و نیازمند مطالعات دقیق و در نهایت راهبردی کلان نگر کشور است. دبیرخانه دائمی شفافیت در سازمان بازرسی و مرکز آموزش و پژوهش ایجاد شده است و همکاران من در این دبیرخانه زحمات زیادی را در طی سال‌های گذشته در مرکز آموزش و پژوهش کشیدند. الحمدلله امسال هم حوزه شفافیت جزو ۷ برنامه پیشران قوه قضائیه در سند تحول و تعالی قضایی در نظر گرفته شده است و برگزاری جشنواره شفافیت و تقدیر از عملکرد‌های شاخص و فعالیت‌های شفافیت محور در کشور بر عهده سازمان بازرسی و مرکز آموزش و پژوهش سلامت اداری و مبارزه با فساد قرار گرفته است.

نظارت‌های علم محور و دانش بنیان از سوی این سازمان در چه حوزه‌‌هایی انجام گرفته است، شرحی بیان کنید؟

حوزه تعارض منافع، ‌حوزه‌ای است که ما میتوانیم به عنوان مهمترین حوزه مبارزه با فساد در حوزه اداری از آن یاد کنیم. الحمدلله در نمایشگاه ۱۴۰۳ سازمان بازرسی کل کشور مبتنی بر تجارب انباشته خود چندین مجلد کتاب را در حوزه تعارض منافع به جامعه علمی کشور ارائه کرده است. این نوید را عرض کنم که ما در سال ۱۴۰۳ چند پروژه تخصصی در حوزه تعارض منافع تعریف کردیم که امیدوار هستم خروجی آن در نمایشگاه‌های آتی بتواند به جامعه علمی کشور ارائه شود.

حوزه بعدی موضوعات مربوط به اجرای صحیح قوانین و حسن جریان امور است. همانگونه که در اصل ۱۷۴ قانون اساسی به عنوان نهاد نظارتی قوه قضائیه بر اجرای صحیح قوانین در دستگاه‌های اجرایی بر عهده سازمان بازرسی قرار گرفته است. ما این مسئله را از حیث مبانی نظری، مبانی کارکردی و رویکرد‌های اجرایی در چندین مجلد کتاب به جامعه علمی ارائه کردیم. امیدوار هستم مبتنی بر این نظام اندیشگاهی بتوانیم فصل نویی را برای نظارت‌های علم محور و دانش بنیان در سازمان بازرسی داشته باشیم.

نحوه بهره گیری سازمان بازرسی کل کشور از فناوری‌های نوین چگونه است؟

استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، نظارت دیجیتال موضوعاتی هستند که در بخش دیگری مورد توجه قرار گرفته است. ارائه ‌دائره‌المعارف نهادهای مبارزه با فساد، نهادهایی که در همه کشورهای دنیا امروز متولی هستند. منباب استفاده از محسنات و در واقع استفاده دیگر در حوزه معایب در واقع مشکلاتی که سازمان‌های مبارزه با فساد داشتند در سطح بازرسی و سایر نهادهای نظارتی موضوع دیگری بود که مورد توجه قرار گرفته است. مدل‌های مبارزه با فساد را ما در سازمان بازرسی کل کشور بررسی کردیم که الحمدلله در سیاست‌های کلی مبارزه با فساد هم سازمان بازرسی از طریق این مطالعات و حوزه دانشی که در سنوات گذشته متولی بوده، سعی کرده است اندیشه‌های خودش را مبتنی بر مطالعات انجام شده به مجموعه مجمع تشخیص مصلحت هم ارائه کند و در حقیقت در سیاست‌های کلی مبارزه با فساد هم امروز این مطالعات مورد توجه ویژه قرار گرفته است.

انتشارات سازمان بازرسی کل کشور به عنوان یک انتشارات تخصصی چه پیامی برای پژوهشگران و مراکز علمی دارد؟

بنابراین آنچه امروز ما در حوزه انتشار سازمان بازرسی کل کشور به عنوان یک انتشارات تخصصی و موضوعی با آن مواجه هستیم، سیاست‌گذاری حمایت و هدایت حوزه تولید محتوا در کشور است. باید عرض کنم انتشارات سازمان بازرسی به عنوان یک انتشارات تخصصی نه فقط یک انتشارات سازمانی بلکه یک انتشارات حامی مطالعات و تولیدات پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌های کشور خواهد بود.

ما در اینجا از همه عزیزان و بزرگواران در دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه استدعا می‌کنیم که با مجموعه انتشارات سازمان بازرسی کل کشور به عنوان یک انتشارات تخصصی همکاری داشته باشند. امروز درب‌های سازمان بازرسی کل کشور به روی همه صاحب‌نظران و دغدغه‌مندان انقلاب اسلامی در حوزه مبارزه با فساد باز است.

سازمان بازرسی کل کشور در راستای شفافیت چه محصولاتی را به جامعه علمی کشور ارائه میکند؟

ما در نمایشگاه ۱۴۰۳ منشورات متعددی را به جامعه علمی کشور ارائه می‌کنیم. از حوزه پیشگیری که شاید مهمترین رویکرد مغفول مانده سنوات گذشته در حوزه مبارزه با فساد باشد، شروع می‌کنم. ما در حوزه آموزش و ارائه افق‌های مبارزه با فساد در قشر کودک و نوجوان اولین مجموعه علمی را برای نمایشگاه کتاب به مخاطبین خاص خودمان ارائه کردیم. امیدوار هستیم انشاءالله در سنوات آینده در حوزه آموزش و پرورش هم بتوانیم در کتاب‌های درسی و سرفصل‌های آموزشی، رویکرد آموزشی و پیشگیرانه را در حوزه مبارزه با فساد و سلامت اداری جا بیاندازیم. فرهنگسازی در کشور باید در حوزه مبارزه با فساد از نسل کودک و نوجوان آغاز شود، تا بتوانیم رویکرد کلاننگر در کشور داشته باشیم. ما در مجموعه منشورات خودمان در سازمان بازرسی در حوزه شفافیت علاوه بر ارائه شاخصه‌های شفافیت مجموعه مقالات همایش سال گذشته سازمان بازرسی را در چهار جلد به مخاطبین ارجمند نمایشگاه کتاب ارائه کردیم که این امر حاصل تعامل و برهم کنش فکری کلیه دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور و مطالبه‌گری‌های حوزه شفافیت برای ایجاد فضای شفاف در نظام اداری کشور است.

این چهار جلد کتاب در حوزه‌های تخصصی دسته‌بندی و موضوع‌بندی شده است. به نظر من بهترین و جامع‌ترین دانشنامه حوزه شفافیت در وضع فعلی کشور می‌تواند این چهار جلد کتاب باشد که البته امیدوار هستیم در سال ۱۴۰۳ در حوزه‌های تخصصی شفافیت در جشنواره شفافیت قوه قضائیه مورد توجه ویژه‌تری قرار بگیرد.

ارائه کتاب‌های سازمان بازرسی کل کشور در نمایشگاه کتاب

ما در نمایشگاه کتاب سعی خواهیم کرد به برخی از دستاورد‌های سازمان بازرسی کل کشور در برنامه‌های تحولی سنوات گذشته بپردازیم. سازمان بازرسی کل کشور با توجه به اینکه جامعه نخبگانی و خبرگانی کشور به‌صورت متمرکز در این تاریخ در نمایشگاه کتاب گردهم می‌آیند، اقدام به برنامه‌ریزی و اجرای چند نشست تخصصی در حوزه‌های مبارزه با فساد و سلامت اداری خواهد کرد. نکته قابل‌توجه برای مخاطبین نمایشگاه کتاب و فرهیختگان دانشگاهی، پژوهشگاهی و حوزوی کشور این است که ما در این نشست‌ها به دنبال خروجی‌های علمی و تخصصی در حوزه مبارزه با فساد و سلامت اداری هستیم.

برخی از مؤلفان و نویسندگان کتاب‌های برتر انتشارات در تاریخ برگزاری نمایشگاه در این نشست‌ها حاضر خواهند شد. جامعه علمی میتواند سؤال‌های تخصصی خود را از نویسندگان، مؤلفان و مدیران آن حوزه که در تاریخ نمایشگاه و در نشست‌های تخصصی سازمان در نمایشگاه کتاب برگزار خواهد شد، از مؤلفان و مدیران تخصصی بپرسند. این گردهمایی، یک برهمکنش علمی و اندیشگاهی را در حوزه فساد و سلامت اداری در نمایشگاه کتاب رقم خواهد زد. ما امیدوار هستیم این نشست‌های تخصصی زمینه همکاری سازمان بازرسی و عموم نخبگان کشور در حوزه مهم و پرتأکید مقام معظم رهبری انقلاب در حوزه فساد و سلامت اداری را تحقق ببخشد. آن چیزی که به نظر میرسد ما بهعنوان یکی از آسیب‌های حوزه فساد و سلامت اداری با آن روبهرو هستیم، عدم پرداختن جامعه نخبگانی و خبرگانی کشور به این حوزه است. بنابراین از این فرصت کمال استفاده را خواهیم داشت و امیدوار هستم حضور نخبگان در نمایشگاه کتاب در کنار مدیران و مسئولان کشوری به ویژه با رویکرد سلامت اداری و مبارزه با فساد، حلقه وصل جامعه نخبگانی و مدیریتی کشور در این حوزه باشد.

برگزاری نشست ‌های تخصصی

قطعاً در این نشست‌ها نخبگان میتوانند ایده‌ها و اندیشه‌های خود را بیان کنند که متعاقب آن، تدوین و در مجامع علمی ارائه خواهد شد و حتماً پیشنهادهای جامعه نخبگانی برای پژوهش و آموزش در سیاست‌های کلان برای انتشارات سازمان و برای برنامه ریزی عملیاتی در سال ۱۴۰۳ محل توجه و عنایت است. لذا از همه فرهیختگان و اندیشمندان و صاحبنظران حوزه سلامت و فساد اداری دعوت میکنیم که در این نشست‌ها حاضر شده و ایده‌ها و اندیشه‌های خودشان را ارائه کنند. انشاءالله سازمان بازرسی بتواند از ظرفیت نخبگانی کشور برای برنامه آتی خود به ویژه پیشگیری از فساد و فرهنگسازی سلامت اداری استفاده شایسته را داشته باشد.

استقرار سامانه 136در نمایشگاه

سامانه ۱۳۶ که در واقع سامانه نظارت همگانی در سازمان بازرسی کل کشور است، در خدمت عزیزان در زمان برگزاری نمایشگاه خواهد بود. سامانه ۱۳۶ در سازمان بازرسی نقطه اتصال حاکمیت مردم به عنوان ولی نعمتان حاکمیت است.

مردم می‌توانند شکایات خود را از دستگاه‌های اداری و اجرایی و ساختاری کشور به صورت سیستمی در این سامانه ثبت کنند و ما در مجموعه نمایشگاه علاوه بر معرفی این سامانه، راهنمایی عموم مردم برای ثبت شکایات مردمی را در غرفه سازمان بازرسی خواهیم داشت، لذا امیدوار هستم که فرهنگ نظارت همگانی از طریق تبیین و معرفی این سامانه در نمایشگاه کتاب بتواند به عنوان یکی از خروجی‌های نمایشگاه که مهمترین معرض فرهنگی کشور در سال ۱۴۰۳ است، مورد توجه و عنایت مخاطبین و فرهیختگان مراجعه کننده به نمایشگاه کتاب قرار بگیرد.

مخاطبان فرهیخته نمایشگاه کتاب «نقش رسانه‌ها در فرآیند نظارت و ایجاد شفافیت» را خریداری و مطالعه کنند. این کتاب در واقع حوزه اندیشگاهی رسانه‌ای و حوزه شفافیت را مورد توجه قرار داده است. ‌حوزه‌ای که ما در قانون افشاگری فساد هم بر آن تأکید داشته‌ایم. نقش رسانه‌ها یا به تعبیری نظارت عمومی و همگانی به عنوان رویکرد جامع در مجموعه‌های مبارزه با فساد موردتوجه قرار گرفته است، می‌تواند رویکرد نظارت عمومی و رسانه‌ای را در حوزه مبارزه با فساد در سطح بین‌المللی به مخاطبین ارائه کند.

عرضه کتاب «‌دائره‌المعارف نهادهای مبارزه با فساد» در نمایشگاه کتاب

کتاب «‌دائره‌المعارف نهادهای مبارزه با فساد» نیز بیش از بیست کشور در سطح دنیا را بررسی کرده که به نظر میرسد از حیث قوانین، مقررات، ساختارها و تشکیلات مبارزه با فساد می‌تواند مهمترین کتاب در عرصه مبارزه با فساد با رویکرد تطبیقی باشد.

همچنین «نهاد نظارت و بازرسی در ایران به روایت اسناد تاریخی» در واقع تاریخچه نهادهای نظارتی و بازرسی در کشور را از حدود صد سال گذشته در نظام حقوقی - قضایی ایران مورد بررسی قرار داده است که به نظر میرسد یک کارکرد نو در تاریخ نگاری تخصصی در حوزه مبارزه با فساد است. به مخاطبان نمایشگاه کتاب پیشنهاد می‌کنم که این کتاب را هم در لیست کتاب‌های مورد خرید و مطالعه قرار بدهند.

این نوید را هم به خوانندگان کتاب‌های سازمان بازرسی می‌دهم و امیدواریم منشوراتی مانند «منظومه فکری امامین انقلاب در حوزه نظارت، بازرسی، مبارزه با فساد و سلامت اداری»، «مجموعه قوانین و مقررات حوزه سلامت اداری و مبارزه با فساد»، «مجموعه قوانین و مقررات شفافیت در نظام حقوقی ایران» به صورت ویژه در نمایشگاه سال آینده ارائه شود. این نکته را هم باید عرض کنم ما در نمایشگاه کتاب سعی خواهیم کرد به برخی از دستاورد‌های سازمان بازرسی کل کشور در برنامه‌های تحولی سنوات گذشته بپردازیم.